Από τον Στυλιανό Παττακό στον Γιώργο Φλωρίδη

Ρετρό 53.0: Μετάλλαξη της χούντας των Συνταγματαρχών σε κοινοβουλευτική δικτατορία;

Γράφει ο Κωνσταντίνος Ι. Βαθιώτης

---

Πλήρη πρόσβαση στο κείμενο που ακολουθεί έχουν μόνο οι συνδρομητές του ιστολογίου. Αναδημοσίευση από άλλα ιστολόγια, εφημερίδες ή περιοδικά μόνο κατόπιν συνεννοήσεως.

Λεπτομέρειες σχετικά με την συνδρομή στον ακόλουθο σύνδεσμο:

kvathiotis.substack.com/subscribe

---

Ι. ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΕΝΩΣΗΣ ΔΙΚΑΣΤΩΝ & ΕΙΣΑΓΓΕΛΕΩΝ

Α. ΧΡΙΣΤΟΦΟΡΟΣ ΣΕΒΑΣΤΙΔΗΣ

Β. ΕΥΤΥΧΗΣ ΦΥΤΡΑΚΗΣ

ΙΙ. ΤΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΤΟΥ 1970 «Η ΝΗΣΟΣ ΤΩΝ ΦΑΙΑΚΩΝ»

Α. ΔΗΛΩΣΕΙΣ ΣΤΥΛΙΑΝΟΥ ΠΑΤΤΑΚΟΥ

Β. ΔΗΛΩΣΕΙΣ ΓΙΩΡΓΟΥ ΦΛΩΡΙΔΗ

ΙΙΙ. ΔΙΑΠΙΣΤΩΣΕΙΣ

Α. ΛΑΪΚΙΣΜΟΣ

Β. ΦΟΒΟΓΛΩΣΣΑ

Γ. WILLIAM KELLY: ΓΙΑΤΙ Η ΤΙΜΩΡΗΣΗ ΔΕΝ ΜΕΙΩΝΕΙ ΤΟ ΕΓΚΛΗΜΑ;

Δ. ΕΥΛΟΓΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ

1. ΕΝΔΥΜΑΤΟΛΟΓΙΚΗ ΜΕΤΑΒΟΛΗ;

2. ΥΠΟΚΡΙΤΙΚΗ ΣΥΓΚΑΛΥΨΗ ΤΗΣ ΑΛΗΘΙΝΗΣ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑΣ ΤΩΝ ΕΜΠΡΗΣΤΩΝ;

IV. ΤΟΤΕΜΙΣΜΟΣ

---

Ι. ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΕΝΩΣΗΣ ΔΙΚΑΣΤΩΝ & ΕΙΣΑΓΓΕΛΕΩΝ

Στις 23-24 Νοεμβρίου 2024 πραγματοποιήθηκε στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών συνέδριο της Ένωσης Δικαστών & Εισαγγελέων με θέμα «ΑΝΤΕΓΚΛΗΜΑΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ, ΠΟΙΝΙΚΗ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ & ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗ».

Οι περισσότερες εισηγήσεις του Α’ Μέρους του ιδιαιτέρως επίκαιρου συνεδρίου είχαν ως αντικείμενο το πρόβλημα της αυστηροποίησης των ποινών ως προληπτικής αντίδρασης της Πολιτείας στο εγκληματικό φαινόμενο.

Α. ΧΡΙΣΤΟΦΟΡΟΣ ΣΕΒΑΣΤΙΔΗΣ

Ήδη στον εναρκτήριο λόγο του, ο Πρόεδρος της Ένωσης Δικαστών και Εισαγγελέων Χριστόφορος Σεβαστίδης, ΔΝ-Εφέτης, στηλίτευσε υποδειγματικά την αχαλίνωτη τάση αφ’ ενός των ΜΜΕ για πρόκληση ηθικών πανικών λόγω υποτιθέμενης έκρηξης της εγκληματικότητας (οπότε καλλιεργείται τεχνηέντως το κλίμα για την εφαρμογή δρακόντειων μέτρων που τάχα θα συμβάλουν στην καταπολέμηση της πηγής του τρόμου για τους πολίτες, δηλ. του εγκλήματος), αφ’ ετέρου την επιλογή της παρούσας κυβέρνησης να εφαρμόζει αφειδώς το αυταρχικό δόγμα της μηδενικής ανοχής¹.

Ο κ. Χρ. Σεβαστίδης αναφέρθηκε και στο παράδειγμα της αυστηροποίησης των ποινών για το έγκλημα του εμπρησμού δασών, διατυπώνοντας το εξής ρητορικό ερώτημα:

«Απέτρεψαν οι ποινές την αύξηση της εγκληματικής δράσης (των εμπρηστών);»

Β. ΕΥΤΥΧΗΣ ΦΥΤΡΑΚΗΣ

Ξεχωριστή βαρύτητα είχε η εισήγηση του Ευτύχη Φυτράκη, ΔΝ-Δικηγόρου Αθηνών, με τίτλο «Η ποινική αυστηρότητα ως πολιτικό δόγμα».

Στην αρχή της ομιλίας του ο εισηγητής επικέντρωσε την προσοχή του στο αυστηροποιητικό λεξιλόγιο που τείνει να επικρατήσει τα τελευταία χρόνια. Εδώ εντάσσονται π.χ. οι φράσεις «παραδειγματική τιμωρία», «αυστηρός αλλά δίκαιος δικαστής» κ.λπ., ενώ παρατηρείται εν γένει αυστηροποιητικός λόγος σε πολλαπλά επίπεδα: π.χ. η αυστηρότητα προβάλλεται ως θετική σε σχέση με την μεταχείριση των ανηλίκων, των προσώπων που προσφέρουν αλκοόλ, των εμπρηστών, των οδηγών μοτοσυκλετών που δεν φορούν κράνος, των βιαστών, των χούλιγκανς, των φοροφυγάδων κ.λπ.

Συνεπώς, η αυστηρότητα κυριαρχεί παντού!

Πάντως, ο εισηγητής επεσήμανε ότι πλέον φαίνεται να μην ενδιαφέρει τόσο η απονομή ποινικής δικαιοσύνης όσο η αυστηρή νομοθέτηση και η σωφρονιστική αυστηρότητα, παρότι, σε επιστημονικό επίπεδο, ανθεί η βιβλιογραφία για την αρχή της επιείκειας.

Η ποινική αυστηρότητα, διευκρίνισε ο ομιλητής, μπορεί να διακριθεί στις εξής τέσσερεις κατηγορίες:

• υπερεγκληματοποίηση (πολλές πράξεις μετατρέπονται σε εγκλήματα)

• υπερποινικοποίηση (διεύρυνση των πλαισίων ποινής σε ήδη υφιστάμενα εγκλήματα)

• υπερφυλακοποίηση (κυριαρχία των ποινών φυλάκισης, σκλήρυνση των συνθηκών κράτησης)

• δικονομική τιμωρητικότητα (π.χ. κατάργηση του ανασταλτικού αποτελέσματος της έφεσης).

Ο Φυτράκης τόνισε ότι ο ποινικός τιμωρητισμός προέκυψε ιδίως μετά τον Ν. 4322/2015 (γνωστός και ως «νόμος Παρασκευόπουλου») και, ακολούθως, μετά την ψήφιση του νέου Ποινικού Κώδικα, οπότε επιχειρήθηκε να δοθεί το προβάδισμα σε ένα περισσότερο φιλελεύθερο και επιεικέστερο σύστημα αντεγκληματικής πολιτικής.

Όπως χαρακτηριστικά είπε ο ομιλητής, πάνω σε αυτό το σύστημα «χτίσθηκε η προπαγάνδα ότι για κάθε κακό της χώρας φταίει ο νέος (ήπιος) Ποινικός Κώδικας».

Εν συνεχεία απαρίθμησε τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα της τιμωρητικότητας:

• εγκατάλειψη των αρχών του ανθρωπισμού

• απομάκρυνση από τα ατομικά δικαιώματα (περιττός δικαιωματισμός)

• αποσύνδεση των ποινών από την ανάγκη δικαιολόγησης του σκοπού τους

• αχρήστευση του εγκληματία και όχι η επανένταξή του στην κοινωνία

• στον μιντιακό λόγο κλασικό είναι το σλόγκαν «τα ισόβια να είναι ισόβια»

Ο Φυτράκης ολοκλήρωσε την εισήγησή του συνοψίζοντας τρεις φάσεις τιμωρητικότητας μέσα από τις οποίες διήλθε η ελληνική περίπτωση:

Από την πρώτη φάση (2015-2019), κατά την οποία έγινε προσπάθεια να υιοθετηθεί ένα φιλελεύθερο μοντέλο αντεγκληματικής πολιτικής, περάσαμε στην δεύτερη φάση αυστηροποίησης, κατά την οποία ψηφίσθηκαν οι νόμοι 4855/2021 και 4985/2022 (αύξηση ποινών, σκληρότερη φυλακή με μεγαλύτερη διάρκεια, αυταρχικός-λαϊκιστικός σωφρονισμός με μετονομασία των φυλακών σε σωφρονιστικά ιδρύματα) και πλέον έχουμε περάσει στην τρίτη φάση, όπου, κατά την νομοθέτηση, αγνοείται προκλητικά η φωνή της ποινικής επιστήμης και της εγκληματολογίας, δίδεται έμφαση στην μικροεγκληματικότητα και στο επίκεντρο της αντεγκληματικής πολιτικής τίθεται το θύμα:

«ώς τώρα ασχολούμασταν με τους εγκληματίες, ώρα να ασχοληθούμε με τα θύματα».

Σε ό,τι αφορά τον υπερπληθυσμό των φυλακών, ο Φυτράκης τόνισε ότι είμαστε δίπλα στις κόκκινες γραμμές, ενώ η κάλυψη των αγροτικών φυλακών βρίσκεται στο 51%. Επίσης, κατέγραψε το ανησυχητικό στοιχείο της γιγάντιας αύξησης του εγκλεισμού ανήλικων δραστών: Από 26 που ήταν τον Ιανουάριο 2024, ο αριθμός τους αυξήθηκε κατά 250%, αφού την 1η Νοεμβρίου ήταν 65.

O Ευτύχης Φυτράκης στην εξαιρετική εισήγησή του με θέμα:

Αποκαρδιωτική ήταν η τελική διαπίστωση του Φυτράκη ότι βιώνουμε πλέον μιαν αλλαγή παραδείγματος αντεγκληματικής πολιτικής με το νομοθετικό έργο να στερείται επιστημονικής-εγκληματολογικής τεκμηρίωσης, το Ποινικό Δίκαιο να έχει εκφυλιστεί σε εργαλείο παραγωγής εντυπώσεων (σε αυτό το πλαίσιο γίνεται λόγος για «συμβολικό Ποινικό Δίκαιο»), ο ποινικός λαϊκισμός να έχει κυριαρχήσει συντριπτικά, οι πολίτες να εθίζονται σε ολοένα και πιο αυστηρές ποινές, το δίπολο «αυταρχισμός ή τυχοδιωκτισμός» να έρχεται στο προσκήνιο και ο νομικός πολιτισμός και τα ανθρώπινα δικαιώματα να δέχονται ένα ισχυρό πλήγμα.

ΙΙ. ΤΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΤΟΥ 1970 «Η ΝΗΣΟΣ ΤΩΝ ΦΑΙΑΚΩΝ»

Έχοντας κατά νου τα πορίσματα της παραπάνω εισηγήσεως και λαμβάνοντας αφορμή από την αναφορά που έγινε στην αυστηροποίηση της ποινικής μεταχείρισης των εμπρηστών δασών, αξίζει να ανατρέξουμε σε ένα δημοσίευμα που εντόπισα προσφάτως στην δημοτική βιβλιοθήκη της Μυτιλήνης.

Στο 2ον Τεύχος του Α΄ Έτους του περιοδικού «Η ΝΗΣΟΣ ΤΩΝ ΦΑΙΑΚΩΝ» (διμηνιαία έκδοσις της Νομαρχίας Κερκύρας) που εξεδόθη τον Αύγουστο-Σεπτέμβριο 1970 (σελ. 10), είναι καταγεγραμμένη μια δήλωση του Στυλιανού Παττακού, Αντιπροέδρου και Υπουργού Εσωτερικών της χουντικής Κυβερνήσεως Γεωργίου Παπαδοπούλου, η οποία δίδει αφορμή για την συσχέτιση του πρωτεργάτη του πραξικοπήματος της 21ης Απριλίου με τον σημερινό Υπουργό Δικαιοσύνης της κυβέρνησης Κυρ. Μητσοτάκη, τον Γιώργο Φλωρίδη, πάλαι ποτέ στέλεχος του ΠΑΣΟΚ και υπουργός Δημοσίας Τάξεως επί πρωθυπουργίας Κώστα Σημίτη (2003-2004), ενώ, προηγουμένως, είχε διατελέσει τρεις φορές υφυπουργός (Εσωτερικών, Δημόσιας Διοίκησης και Αποκέντρωσης: 1998-2000, Πολιτισμού: 2000-2001 και, τέλος, Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών: 2001-2003.

Ο συσχετισμός του Παττακού με τον Φλωρίδη αφορά την μόλυνση του Ποινικού Δικαίου με τον «αυταρχικό ιό του λαϊκισμού», εξαιτίας του οποίου προτείνεται η αυστηρότατη τιμώρηση του εγκλήματος του εμπρησμού δασών, ακόμη κι όταν τελείται εξ αμελείας.

Α. ΔΗΛΩΣΕΙΣ ΣΤΥΛΙΑΝΟΥ ΠΑΤΤΑΚΟΥ

Ας θυμηθούμε το περιεχόμενο του επίμαχου δημοσιεύματος που είχε κυκλοφορήσει πριν από 54 χρόνια:

---

Ομιλών προσφάτως εις παλλαϊκήν συγκέντρωσιν ο Αντιπρόεδρος της Κυβερνήσεως και Υπουργός Εσωτερικών κ. Στυλιανός Παττακός, ετόνισεν, μεταξύ άλλων, και τα εξής: