1984 εν έτει 2022

Γράφει ο Κωνσταντίνος-Παναγιώτης Βαρκούτσος, μαθητής Β΄ Λυκείου

Το 1984, το τελευταίο και σπουδαιότερο έργο του Όργουελ που εκδόθηκε στις 8 Ιουνίου του 1949, δεν είναι απλώς ένα μυθιστόρημα, αλλά μία προφητεία του μέλλοντος. Παρακολουθώντας πλέον τις δυστοπικές και ολοκληρωτικές σύγχρονες κοινωνίες, δεν έχουμε καμία αμφιβολία ότι αυτή η προφητεία έχει εκπληρωθεί.

Στο έργο αυτό έχει κυριαρχήσει το ολοκληρωτικό καθεστώς του Μεγάλου Αδελφού, το οποίο άγρυπνα και με το διαπεραστικό του βλέμμα παρακολουθεί κάθε πολίτη. Βασικά δικαιώματα, όπως η ελευθερία στην έκφραση και στην σκέψη, θεωρούνται εγκλήματα, και όποιος τολμά να ασκήσει κριτική, έστω και ασυνείδητα, «εξατμίζεται».

Πρωταγωνιστής είναι ο Γουίνστον Σμιθ, ένα μέλος του εξωτερικού κόμματος και υπάλληλος στο Υπουργείο Αλήθειας. Δουλειά του είναι να παραποιεί έγγραφα και επιστολές, ώστε να ταιριάζουν με τα πολιτικά δεδομένα που έχει υποδείξει το Κόμμα. Είναι ένα έργο δυστοπικό που λειτουργεί ως μία προειδοποίηση, η οποία αγνοήθηκε.

---

Ο Πόλεμος είναι Ειρήνη, η Άγνοια είναι Δύναμη, η Ελευθερία είναι Σκλαβιά

---

Αυτά είναι τα τρία σλόγκαν τα οποία προωθεί το Υπουργείο Αλήθειας. Με αυτά ως γνώμονα οφείλει ο σωστός και νομοταγής πολίτης να ζει. Είναι ο ορισμός του διττού τρόπου σκέψης που αναφέρει στο βιβλίο του ο Όργουελ. Ότι δηλαδή δύο αντιφατικές έννοιες μπορούν να συνυπάρχουν μεταξύ τους. Έτσι το κόμμα μέσω της προπαγάνδας και του φόβου δεν επιτρέπει στους πολίτες να σκέφτονται λογικά, με αποτέλεσμα να αποδέχονται χωρίς τον παραμικρό δισταγμό οτιδήποτε τους πει. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ότι τα Υπουργεία Ειρήνης, Αγάπης και Αλήθειας ασχολούνται αντίστοιχα με τον πόλεμο, τα βασανιστήρια κρατουμένων και την προπαγάνδα.

---

Ο Πόλεμος είναι Ειρήνη

---

Είναι το πιο αντιφατικό σλόγκαν από τα τρία. Βασίζεται στην άποψη που έχει εμφυσήσει το Κόμμα στους πολίτες, πως για να επιτευχθεί δηλαδή η ειρήνη πρέπει πρώτα να υπομείνουν τις φρικαλεότητες του πολέμου. Αποτελεί ένα μέσο για να αποσπάσει την προσοχή των κατοίκων από το τι όντως κάνει το καθεστώς και δεν τους επιτρέπει να την στρέψουν στα δικά τους προβλήματα. Τους ενώνει απέναντι σε ένα κοινό εχθρό και, εκμεταλλευόμενο τα πατριωτικά τους αισθήματα, τους δημιουργεί την ψευδαίσθηση πως αγωνίζονται και θυσιάζονται για ένα καλύτερο μέλλον. Με τον συνεχή φόβο για μία επικείμενη επίθεση να κυριαρχεί στο μυαλό τους, οι πολίτες είναι ανίκανοι να συνειδητοποιήσουν ότι έχουν ήδη χάσει τον πόλεμο για την ατομική ελευθερία.

Παράδειγμα τέτοιας κατάστασης αποτελεί ο πόλεμος των Αμερικανών στο Ιράκ. Με την πρόφαση πως η Βαγδάτη κατείχε πυρηνικά όπλα και πως στόχος τους ήταν να απελευθερώσουν τους κατοίκους του και να συνθλίψουν την υποτιθέμενη σχέση μεταξύ του Σαντάμ Χουσεΐν και των τρομοκρατών της 11ης Σεπτεμβρίου, οδήγησαν μία χώρα στην καταστροφή. Οι «ειρηνευτικές» δυνάμεις τους βομβάρδισαν και σκότωσαν αμέτρητους αθώους πολίτες, οι οποίοι χαρακτηρίστηκαν ως παράπλευρες απώλειες. Με τον φόβο και την αγωνία για το μέλλον να βασανίζουν τον μέσο Αμερικανό, δεν άργησε να προταθεί να παραδοθούν δήθεν προσωρινά ορισμένες ελευθερίες για να υπάρχει μεγαλύτερη προστασία.

Το ίδιο γίνεται και σήμερα με την πανδημία. Με όπλο την προπαγάνδα  επαναλαμβάνεται καθημερινά στον τρομοκρατημένο πολίτη πως, για να νικηθεί αυτός ο αόρατος εχθρός, οφείλει να τοποθετήσει στην προκρούστεια κλίνη τις ελευθερίες του. Σε περίπτωση που αρνηθεί να συναινέσει, χαρακτηρίζεται ως ανεύθυνος εγωιστής, ο οποίος τοποθετεί τον εαυτό του πάνω από το καλό της κοινωνίας. Οι πολίτες επικεντρώνουν όλη την προσοχή τους εκεί, αγνοώντας την μεγαλύτερη εικόνα, ενώ οι διαχειριστές ή αυτουργοί συνεχίζουν διακριτικά να βυσσοδομούν και να υλοποιούν τα σχέδια τους για το μέλλον που θέλουν να φτιάξουν.

---

Η Ελευθερία είναι Σκλαβιά

---

Είναι το δεύτερο σλόγκαν που χρησιμοποιείται από το Κόμμα. Με αυτό, το καθεστώς επιδιώκει να τονίσει στους πολίτες ότι η ελευθερία θα οδηγεί πάντοτε σε ένα συγκεκριμένο τέλος, το χάος και την παρακμή της κοινωνίας. Ουσιαστικά, προσπαθεί να διαμορφώσει την αντίληψη πως όλοι είναι υποχρεωμένοι να υπηρετούν το Κόμμα και το κράτος, ώστε να λυτρωθούν από εγωιστικές επιθυμίες, από κινδύνους και επιπτώσεις που ενέχει η ελευθερία της επιλογής. Μόνο εκείνο γνωρίζει τι πραγματικά χρειάζεται ο κάθε άνθρωπος.

Μάλιστα, για να προφυλάξει τους πολίτες από τον εαυτό τους, τους κατασκοπεύει αδιάκοπα. Ελέγχει εξονυχιστικά κάθε κίνησή τους με την πρόφαση πως ενδιαφέρεται για το κοινό καλό. Οποιοσδήποτε παραβεί, έστω και ασυνείδητα, τους κανόνες, ή το καθεστώς τον κατηγορήσει ως επικίνδυνο, πρέπει να υπομένει βασανιστήρια, απαξιωτικά και επώδυνα. Υπάρχει μόνο η ελευθερία να κάνεις ό,τι ακριβώς σε διατάξει το Κόμμα χωρίς δεύτερη σκέψη.

Εν μέσω πανδημίας, παρά την αρχική επιμονή όλων των κρατών ότι το εμβόλιο ήταν προσωπική επιλογή, αμέτρητοι άνθρωποι έχασαν τις δουλειές τους, τους απαγορεύτηκε να εισέρχονται σε χώρους και χρεώθηκαν μέχρι και πρόστιμα. Επειδή τόλμησαν να ασκήσουν τα βασικά τους δικαιώματα, βαπτίστηκαν εχθροί του κράτους. Από την αρχή ήταν ελεύθεροι να κάνουν μόνο ό,τι τους διατάξει η κυβέρνηση, αλλιώς έπρεπε να υποστούν τις συνέπειες. Αυτή δεν δείχνει κατανόηση και σεβασμό στην επιλογή, αλλά αντίθετα μία εκδικητική συμπεριφορά που ταιριάζει περισσότερο στα ολοκληρωτικά καθεστώτα του εικοστού αιώνα. Εξάλλου, δεν είναι ειρωνικό το γεγονός ότι η εκστρατεία εμβολιασμού στην Ελλάδα ονομάστηκε «επιχείρηση ελευθερία», ενώ μόνο επιχείρηση απελευθέρωσης δεν ήταν;

---

Η Άγνοια είναι Δύναμη

---

Το τρίτο αυτό σλόγκαν είναι το σημαντικότερο. Σε αυτό στηρίζεται η δομή όλου του καθεστώτος του Μεγάλου Αδελφού. Για να επιβιώσουν οι πολίτες, πρέπει να σταματήσουν να ασκούν κριτική στην υλοποιούμενη προπαγάνδα. Πρέπει να αποδέχονται ακόμη και τις μεγαλύτερες αντιφάσεις και να μην έχουν την επιθυμία να ανακαλύψουν την αλήθεια.

Η γνώση είναι το σημαντικότερο όπλο κατά της προπαγάνδας, και το Κόμμα το γνωρίζει αυτό. Η γνώση επιτρέπει στον άνθρωπο να διευρύνει τους πνευματικούς του ορίζοντες. Μέσω αυτής, οι αδικίες και τα ψέματα που υπάρχουν στον κόσμο γίνονται ευδιάκριτα και οι επιτήδειοι που τα προκάλεσαν αποκαλύπτονται. Γι’ αυτό τον λόγο οτιδήποτε είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με την καλλιέργεια της κριτικής σκέψης, όπως τα βιβλία και η καταγραφή ιδεών, είναι παράνομο, και η ποινή για αυτό το «ειδεχθές» έγκλημα είναι χειρότερη και από τον θάνατο.

Στην σύγχρονη εποχή είναι φανερές οι προσπάθειες της Νέας Τάξης Πραγμάτων να δημιουργήσουν μία γενιά ανερμάτιστη και ανίδεη, που δεν έχει την διάθεση να επιμορφωθεί. Η υποβάθμιση της παιδείας που λαμβάνει χώρα εδώ και χρόνια και η καλλιέργεια απέχθειας προς τα βιβλία αποτελούν την αρχή. Ήδη στους πολίτες έχουν δημιουργήσει την αίσθηση πως τα δικαιώματά τους είναι ασήμαντα, καθώς για να χρησιμοποιήσουν οποιαδήποτε ιστοσελίδα πρέπει να συναινέσουν στην παραβίασή τους. Από εφαρμογές όπως Instagram και Facebook έχουν αντλήσει πληροφορίες για κάθε άτομο. Μάλιστα, σε εκπομπές ριάλιτι, όπως το Survivor και το Big Brother, παίκτες εθελοντικά, και μάλιστα μες στην τρελή χαρά, αποδέχονται να παρακολουθούνται συνεχώς και να προβάλλεται οτιδήποτε κάνουν στην τηλεόραση.

Επίσης, η τρομοκρατία της πανδημίας βασίστηκε στην άγνοια. Τα κανάλια καθημερινά επαναλάμβαναν ότι ο πολίτης οφείλει να έχει απόλυτη εμπιστοσύνη στα μέτρα που πάρθηκαν καθώς οι ειδικοί γνωρίζουν καλύτερα. Ωστόσο, όσο πιο πολύ αναλύει κανείς αυτά τα μέτρα, τόσο περισσότερο αντιλαμβάνεται ότι δεν υπάρχει καμία λογική σε αυτά, και τα σαθρά τους θεμέλια στηρίζονται στην πεποίθηση ότι ο πολίτης θα τα ακολουθήσει τυφλά.

• Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί το γεγονός ότι ο ανεμβολίαστος εργαζόμενος με ράπιντ τεστ μπορούσε να δουλέψει κανονικά, ενώ με το ίδιο ράπιντ δεν του επιτρεπόταν η είσοδος μέσα στον χώρο όπου πριν λίγο βρισκόταν.

• Επίσης, πώς είναι δυνατό όταν κάθεσαι να μην κολλάς και όταν είσαι όρθιος να κολλάς; Ο ιός δεν γίνεται να διαχωρίσει τέτοιες συνθήκες, κάτι το αυτονόητο για τους περισσότερους αλλά όχι για τους ειδικούς.

• Επιπροσθέτως, πρέπει να αναφερθεί η κωμικοτραγική απόφαση να μεταφερθεί η Ανάσταση στις 9:00 μ.μ., για να αποφευχθεί τάχα η μετάδοση του ιού. Αυτό το μέτρο μπορεί να χαρακτηριστεί μόνο ως αστείο.

• Άραγε, γιατί οι ειδικοί στην αρχή δήλωναν ότι οι μάσκες δεν χρειάζονται και στη συνέχεια τις επέβαλαν; Γιατί αποκλείστηκε και χλευάστηκε η αντίθετη άποψη; Γιατί θεσπίστηκε το ακαταδίωκτο των ειδικών;

Συνεπώς υπάρχουν δύο σενάρια!

• Πρώτο σενάριο: οι υποτιθέμενοι ειδικοί είναι ανίκανοι και δεν αξίζουν την θέση τους.

• Δεύτερο σενάριο: οι ειδικοί βρίσκονται σε διατεταγμένη υπηρεσία έμμεσης επίθεσης στους ανεμβολίαστους πολίτες με σκοπό να τους τιμωρήσουν.

Και τα δύο σενάρια αποδεικνύουν ότι οι επιλογές δεν έχουν ως στόχο την αντιμετώπιση του ιού, αλλά βασίζονται στην άγνοια του πολίτη για όσα διαδραματίζονται.

---

2 + 2 = 5

---

Οι πολίτες, έχοντας πλέον υποσυνείδητα αφομοιώσει αυτά τα τρία σλόγκαν και τον διττό τρόπο σκέψης, είναι έτοιμοι να αμφισβητήσουν και την αντικειμενική, μαθηματική πραγματικότητα της εξίσωσης 2 + 2 = 4. Δεν διαθέτουν δική τους συνείδηση και γίνονται ένα εργαλείο που θα χρησιμοποιηθεί και αναπόφευκτα θα καταστραφεί όταν παύσει να είναι χρήσιμο. Οι ζωές τους είναι ασήμαντες για τις Ελίτ, οι οποίες τους βλέπουν μόνο ως αριθμούς και αντικείμενα, εκμηδενίζοντας την προσωπικότητα και τα στοιχεία που τους διαφοροποιούν ακόμη περισσότερο. Είναι πρόθυμοι να κάνουν τα πάντα και δεν έχουν όρια. Είναι τα τέλεια πειθήνια και άβουλα όργανα, έτοιμα να ικανοποιήσουν οποιαδήποτε διαταγή του αφέντη χωρίς δισταγμό.

---

«Αν θέλεις μια εικόνα του μέλλοντος, φαντάσου μια μπότα να συντρίβει ένα ανθρώπινο πρόσωπο για πάντα».

---

Αυτή η μπότα δεν είναι τίποτε άλλο από την εκάστοτε εξουσία και τις δυνάμεις καταστολής που διαθέτει. Η κλοτσιά στο πρόσωπο δεν ερμηνεύεται μόνο ως πόνος, αλλά και ως εξευτελισμός και υποδούλωση του ατόμου. Η εξουσία δεν θέλει τον άνθρωπο με πρόσωπο, δεν θέλει το ατομικό, το διαφορετικό. Η εξουσία θέλει να είναι όλοι ίδιοι, μια ομογενοποιημένη μάζα. Το πρόσωπο αποτελεί το πιο διακριτό κομμάτι του ανθρώπινου σώματος και η κλοτσιά το συντρίβει. Ωστόσο, ο σαδισμός της εξουσίας δεν τελειώνει εκεί. Όπως στο τέλος του 1984, το Κόμμα δεν ικανοποιείται από την απλή εξόντωση των «αδίστακτων» εγκληματιών, αλλά πριν από το τέλος τους πρέπει να αγαπήσουν το ολοκληρωτικό καθεστώς.

Χαρακτηριστικά, ο Γουίνστον Σμιθ μετατρέπεται μέσω βασανιστηρίων όχι απλώς σε έναν υποστηρικτή αλλά σε λάτρη του Μεγάλου Αδελφού. Όλη του η ικανοποίηση, χαρά και αγαλλίαση προέρχεται από εκείνον. Αυτές οι Ελίτ δεν αρκούνται μονάχα στον παγκόσμιο έλεγχο. Θέλουν να τιμωρήσουν όποιον τολμάει να σταθεί απέναντί τους. Ο θάνατος, όσο εξευτελιστικός και αν είναι, δεν θα τους ικανοποιήσει ποτέ. Ο «αμαρτωλός» πρέπει να μετανοήσει, να εγκαταλείψει τις «αιρετικές» του πεποιθήσεις και να τους αγαπήσει ως θεούς. Μόνο έτσι η βουλιμική εκδικητική τους διάθεση θα ικανοποιηθεί. Η απόλυτη ταπείνωση για έναν άνθρωπο, να λατρέψει τον συνάνθρωπό του ως θεό!